شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در هنگام خرید مواد آزمایشگاهی این سؤال پرسیده شود که مواد شیمیایی آزمایشگاهی نیاز دارید یا صنعتی؟ یا گاهی برخی افراد از سر ناآشنا بودن با این مقوله، آنها را به جای استفاده کرده باشند. بنابراین از آنجا که دانستن این تعاریف و تفاوت مواد شیمیایی آزمایشگاهی و صنعتی بسیار مهم است در این مقاله از آزمااستور به این موضوع مهم پرداخته شده است.
ماده شیمیایی چیست؟
طبق تعریف ویکی پدیا:
مادهٔ شیمیایی حالتی از ماده است که ترکیب شیمیایی و ویژگی‌های ثابتی دارد[۱][۲] و نمی‌توان آن را با روش‌های فیزیکی بدون شکستن پیوندهای شیمیایی به اجزاء دیگر تجزیه کرد.[۳] مادهٔ شیمیایی می‌تواند یک ماده ساده، ترکیب شیمیایی یا آلیاژ باشد. عنصرهای شیمیایی بسته به تعریف می‌توانند در این تعریف صدق کنند یا نکنند.[۴]
مواد شیمیایی انواع گوناگونی دارند که بر اساس خواص و نوع ترکیباتشان به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند.
👈 خرید ظروف شیشه ای ازمایشگاهی
تقسیم بندی انواع مواد شیمیایی
- مواد شیمیایی آلی: ترکیب‌هایی هستند که در فرمول آنها C ، O و H است. معروف‌ترین مواد آلی، الکل، اتر، فتالات و بنزن می‌باشد.
- مواد شیمیایی معدنی: متشکل از عناصر موجود در سنگ‌کره یا اشکال تغییر یافته آنها می‌باشد و دارای ساختار پیچیده‌ای نیستند. معروف‌ترین مواد شیمیایی معدنی، انواع فلزات مثل آهن، طلا، جیوه و گازهایی مانند اکسیژن و نیتروژن است.
جهت درک بهتر مفهوم مواد شیمیایی آزمایشگاهی و صنعتی باید ابتدا با اصطلاح گرید آشنا شویم.
آیا می‌دانید گرید مواد شیمیایی چیست؟
گرید مواد شیمیایی یعنی درجه خلوص آن مواد. این پارامتر با روش‌های مختلفی اندازه گیری شده و طبق کاربرد هر ماده اهمیت پیدا می‌کند.
همان‌طور که می‌دانید گاهی لازم است تا خلوص مواد شیمیایی بسیار زیاد باشد اما گاهی نیز خیلی این مسئله مهم نیست.
آشنایی با انواع گرید مواد شیمیایی
- میزان گرید تحلیلی: خلوص بیش از ۹۹%
- میزان گرید آزمایشگاهی: خلوص ۹۷%
- میزان گرید عمومی: خلوص بیش از ۹۵%
- میزان گرید صنعتی: خلوص بیش از ۹۰%
آشنایی با انواع اصطلاحات گریدهای مواد شیمیایی
- گرید فنی (TECHNICAL GRADE): این گرید غالباً برای حلال‌ها است و درجه خلوص آنها نسبتاً کم می‌باشد.
- گرید خالص شده (PURIFIED GRADE): این گرید یعنی ماده شیمیایی موردنظر دارای درجه خلوص کافی برای کاربردهای حساس نیست و برای کارهای آموزشی استفاده می‌شود. همان‌طور که از نام آن مشخص است نشان‌دهنده خلوص بسیار زیاد ماده شیمیایی می‌باشد.
- گرید آزمایشگاهی (LABORATORY GRADE): این گرید به ما می‌گوید که خلوص این ماده بسیار زیاد است.
حال که مواد شیمیایی آزمایشگاهی را شناختیم خوب است به سراغ تعاریف و کاربردهای مواد شیمیایی صنعتی نیز برویم و در آخر هم درباره تفاوت مواد شیمیایی صنعتی و آزمایشگاهی صحبت کنیم.
مواد شیمیایی صنعتی چیست؟
همان‌گونه که از نام آن مشخص است این دسته از مواد برای کارهای صنعتی استفاده می‌شوند. از جمله صنایعی که مصرف بالای مواد شیمیایی صنعتی را دارند می‌توان پتروشیمی، داروسازی، صنایع غذایی، تولید لوازم آرایشی و بهداشتی و… را نام برد.
بر اساس منشأ مواد، آنها را به 2 دسته مواد آلی و مواد معدنی تقسیم می کنند.
👈 شماره آزمایشگاه شیمی (لیست 17 تلفن آزمایشگاه دولتی و آزاد)
پرکاربردترین مواد شیمیایی صنعتی
- اسید سولفوریک: یکی از پرکاربردترین ترکیبات شیمیایی در صنعت است که فرمول آن H2SO4 می‌باشد. این ماده در پالایش نفت، تولید کود، صنعت داروسازی، تولید مواد شوینده، تولید نایلون و باتری اتومبیل استفاده می‌شود.
- نیتروژن: گاز نیتروژن (N2) قادر است از حساسیت مواد در مواجهه با اکسیژن کم کند و از طرف دیگر در زمان وقوع واکنش‌های شیمیایی مانع از داغ شدن بیش از حد رآکتور شود. بنابراین از آن به‌صورت مایع و گاز در بسیاری از واکنش‌ها استفاده می‌گردد. البته کاربردهای دیگری نیز دارد که در تولید آلیاژها و مصالح ساختمانی می‌باشد.
- کلر: همان‌طور که می‌دانید کلر برای ضدعفونی‌کردن و گندزدایی به کار می‌رود بنابراین در تولید شوینده‌ها و ضدعفونی‌کننده‌ها از این ترکیب شیمیایی استفاده می‌شود. البته از خاصیت سفیدکنندگی آن هم در صنعت کاغذسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در آخر هم باید بگوییم در فرایند تصفیه آب استفاده از کلر بسیار کاربرد دارد.
- اسید فسفریک: ازآنجاکه این ترکیب شیمیایی صنعتی در مقایسه با سایر اسیدهای مشابه، کمتر سمی است و خطر کمی برای انسان و محیط‌زیست دارد بنابراین در فرایند تصفیه آب و تولید انواع مواد شوینده به کار می‌رود. البته به عنوان افزودنی در نوشابه‌های گازدار و همچنین تهیه کود کشاورزی هم استفاده می‌شود.
- آمونیاک: این ترکیب برای تهیه سایر مواد شیمیایی و صنایع کاغذسازی، داروسازی و غذایی و به عنوان کود استفاده می‌شود.
- پلی اتیلن: این ترکیب شیمیایی صنعتی پرکاربرد در تولید مواد پلیمری مثل پلاستیک‌ها استفاده می‌شود.
👈 آشنایی با انواع ظروف آزمایشگاهی (25 ظرف آزمایشگاه!)
تفاوت مواد شیمیایی آزمایشگاهی و صنعتی
- یکی از تفاوت های این 2 مواد با یکدیگر، میزان ناخالصی و گرید آنها است. به طور کلی موادی که گرید صنعتی دارند نسبت به مواد شیمیایی آزمایشگاهی ناخالص‌تر هستند. البته باز هم این میزان به کاربرد آنها بستگی دارد و نمی‌توان گفت فقط نمونه‌های با خلوص کم مختص صنعت هستند. معمولاً مواد شیمیایی آزمایشگاهی دارای خلوصی بالاتر از 97 درصد هستند و یا گاهی حتی خلوص آنها به 100% هم می‌رسد.
- تفاوت دیگر مواد شیمیایی صنعتی و آزمایشگاهی آن است که حجم بسته‌بندی آنها حتی تا 1000 کیلوگرم هم می رسد.
- سومین فرق مواد شیمیایی آزمایشگاهی و صنعتی نیز آن می‌باشد که قیمت مواد شیمیایی آزمایشگاهی گران‌تر است.
مواد شیمیایی که هم مصرف صنعتی دارند هم آزمایشگاهی
پارافین، الکل، استون، نیترات منیزیوم، اسید نیتریک و… از موادی هستند که هم مصرف آزمایشگاهی دارند و هم صنعتی.