احتمالاً شما نیز وقتی که برای اولین بار وارد محیط آزمایشگاه شدید با دیدن این همه ظروف شیشه ای و پلاستیکی و فلزی تعجب کرده‌اید. حتی شاید این سؤال نیز در ذهن شما آمده باشد که چگونه باید با این همه ظروف آشنا شوید؟ آیا آشنایی با تمام انواع ظروف آزمایشگاهی لازم است؟ اسم ظروف آزمایشگاهی به انگلیسی چیست؟ و یا اگر در شرف تاسیس یک آزمایشگاه شیمی هستید شاید دوست داشته باشید که بدانید لوازم مورد نیاز آزمایشگاه شیمی کدامند؟
ما در این مقاله سعی کردیم از 0 تا 100 این ظروف را توضیح دهیم تا بتوانید به راحتی ظروفی که متناسب با نوع آزمایش و آزمایشگاه شما است را انتخاب کنید.
تعریف ظروف آزمایشگاهی
ظروف آزمایشگاهی از جمله ملزومات هر محیط آزمایشگاه است. این ظروف که از جنسهای شیشه، پلاستیک یا فلز هستند کاربردهای بسیاری دارند. به دلیل ارتباط آنها با انواع مواد شیمیایی باید در برابر هر گونه واکنشی مقاومت زیادی داشته باشند. همچنین حرارت یا سرما نیز نباید بر روی تغییر حالت این ظرف آزمایشگاه تاثیر بگذارد. بنابراین آنها با ظروف موجود در منزل بسیار متفاوت هستند.
جنس انواع ظروف آزمایشگاهی چیست؟
همانطور که در بالا صحبت شد، ظروف آزمایشگاه جنسهای مختلفی مثل شیشه، پلاستیک و فلز دارند. از این رو برای آشنایی بیشتر با آنها در ادامه ابتدا به توضیح هر یک می‌پردازیم، سپس انواع ظروف آزمایشگاه را به شما عزیزان معرفی می‌کنیم.
– ظروف آزمایشگاهی شیشه ای
در هر آزمایشگاهی، ظروف آزمایشگاهی شیشه ای را بسیار مشاهده می‌کنید. جنس این ظروف از شیشه آکریلیک، شیشه شکری، شیشه اکسی‌نیتریل، شیشه بروسیلیکات، شیشه soda lime و… است. بنابراین آنقدر شفاف هستند که به راحتی می‌توانید مواد داخل آن و حتی واکنشی که در حال انجام است را ببینید.
مزایای استفاده از این ظروف این می‌باشد که در برابر حرارت بالا یا سرمای زیاد مقاوم هستند. علاوه بر این، به راحتی شسته می‌شوند و می‌توان آن را استریل کرد. برای شستشوی آن هم آب مقطر یک انتخاب عالی و ارزان قیمت است.
معایب ظروف شیشه ای آزمایشگاه نیز این می‌باشد که شکننده هستند و نباید ضربه‌ای به آنها وارد شود.
توجه: انتخاب نوع ظرف بسیار مهم است. اینکه کدام ظرف انتخاب شود که متناسب با آزمایش شما باشد و از طرف دیگر با آن نیز واکنش ندهد یک نکته بسیار مهم است.
– ظروف آزمایشگاهی پلاستیکی
اگر بخواهیم ظروف پلاستیکی آزمایشگاه را که از جنس پلی‌اولفین، پلی‌کربنات و فلور کربن هستند با ظروف شیشه ای مقایسه کنیم می‌توانیم به موارد زیر اشاره نماییم.
الف: قیمت پایین‌تری دارند.
ب: به اندازه شیشه شفاف نیستند.
ج: خیلی در برابر گرما و استریل شدن مقاوم نیستند.
د: شکننده نیستند.
– ظروف آزمایشگاهی فلزی
ظروف آزمایشگاه فلزی که معمولاً از استیل ساخته شدند دارای مقاومت زیادی هستند. بنابراین دارای کاربری ویژه‌ای نیز دارند.
این ظروف استیل که با اسیدها واکنش نمی‌دهند برای نگه‌داشتن مواد اسیدی قابل استفاده هستند. البته مزیت آنها فقط همین یک مورد نیست و مزایایی مثل مقاومت گرمایی و سرمایی بالا، نشکن بودن، مقاومت در مقابل ضربه و استریل شدنِ آسان را دارند.
معرفی انواع ظروف آزمایشگاهی و کاربرد آنها
1- بشر (Beaker)
همانطور که در مقاله بشر چیست؟ + آشنایی با انواع بشر آزمایشگاهی صحبت کردیم، بشرها ظروفی شبیه به لیوان یا استکان هستند. از این ظروف پرکاربرد برای حرارت دادن، انجام یکسری از واکنش‌های شیمیایی و همچنین نگهداری نمونه‌ها و معرف‌ها استفاده می‌شود.
به دلیل کارایی زیاد آنها تنوع بشرها بسیار بالا است و یکی از لوازم مورد نیاز آزمایشگاه شیمی می باشند.
2- ارلن مایر (Erlenmeyer flask)
ارلنها نیز یکی دیگر از انواع ظروف آزمایشگاهی هستند که در آزمایشات با آنها بسیار سروکار دارید. این ظرف که دارای یک گردن باریک است علاوه بر نگهداری مایعات این مزیت را نیز دارد که هنگامی‌که نمونه را با تکان دادن هم می‌زنیم به بیرون نریزد.
کاربرد این ظروف نگهداری نمونه‌های مایع، مخلوط کردن، حرارت دادن و جوشاندن مواد شیمیایی است
توجه: آشنایی با انواع ارلنها به شما کمک می‌کند تا بهترین نوع را برای آزمایش خود انتخاب کنید.
پیشنهاد مطالعه: انواع ارلن مایر {از معرفی تا کاربرد و..}
3- بالن ژوژه یا بالن حجم سنجی (Volumetric flask)
شکل بالن را می‌توان به‌صورت یک گلابی کشیده دانست. گرد بودن آن سبب می‌شود که حرارت به طور یکنواخت بین نمونه داخل ظرف پخش شود. البته بالن‌ها برای تقطیر و همچنین به حجم رساندن و تهیه محلول استاندارد نیز کاربرد دارند.
4- بالن ته گرد، یکی از انواع ظروف آزمایشگاهی
بالن ته گرد نیز یکی از انواع ظروف ازمایشگاه است که کاربرد آن برای به جوش آوردن، تقطیر، تهیه و تعیین چگالی گاز و… است.
5- بالن تقطیر (بالن با لوله کناری)
این بالن نیز همانند بالن ته گرد است با این تفاوت که یک لوله کناری نیز دارد. این لوله برای خارج شدن گازها تعبیه شده است.
6- استوانه مدرج یا مزور (Graduated cylinder)
از آنجا که مزورها یا همان استوانه‌های مدرج دارای درجه‌بندی‌های دقیقی هستند پس می‌توان با خیال راحت از آنها برای اندازه‌گیری بهره برد.
حجم مزورها در مقایسه با بشرها دقیق‌تر و قابل‌اعتمادتر است.
7- پیپت (Pipette) یکی دیگر از انواع ظروف آزمایشگاهی
یکی از انواع ظروف آزمایشگاهی که بسیار کاربرد دارد پیپت است. اگر بخواهید حجم دقیقی از مایعات را به ظرف دیگری انتقال دهید باید به سراغ یک پیپت و یک پوآر بروید. در واقع اینها برای انتقال مقدار کمی از مایعات یا برای اندازه گرفتن و توزیع نمونه در حد میلی‌لیتر به کار می‌روند. از مزایای پیپت‌ها این است که برای نمونه‌های کمتر از 1 میلی‌لیتر نوع دیگری به نام میکروپیپت ساخته شده است که دقت بالایی داشته باشد.
اساس کار این وسیله با مکش است.
8- بورت (Burette)
اگر در آزمایشگاه یک لوله شیشه ای دراز با یک شیر دیدید، نام آن بورت است.
کاربرد آنها برای این است که قطره قطره یک مایع درون ظرف ریخته شود. مدرج بودن بورت و همچنین داشتن شیر بسیار در دقت آزمایشات مؤثر است.
9- دسیکاتور (Desiccator)
اگر نمونه شما باید در محیط خشک نگهداری شود از دسیکاتورها که شکل قابلمه‌ای دارند می‌توانید استفاده کنید. زیرا به دلیل استفاده از مواد رطوبت‌گیر، داخل این ظرف هیچ‌گونه رطوبتی ندارد.
10- پیست یا آبفشان (Wash bottle)
یکی دیگر از انواع ظروف آزمایشگاهی، پیست است. پیست‌ها ظروف پلاستیکی هستند که مایع درون آن از طریق نی باریکی از ظرف خارج می‌شود.
درون این ظرف غالباً مایعاتی مثل آب مقطر، استون و الکل ریخته می‌شود که از آن برای شستشوی راحت ظروف و… استفاده می‌شود.
11- دکانتور
اگر مایعاتی دارید که با هم ترکیب نمی‌شوند یا به عبارتی چند فاز هستند قیف جداکننده یا دکانتور به شما کمک می‌کند تا آنها را بر حسب چگالی تفکیک کنید.
12- همزن شیشه ای (stirring rod)
همزن شیشه ای که یک میله شیشه ای است برای هم زدن بکار می‌رود.
13- ویال (Vial)
ویال، یک ظرف کوچک از جنس پلاستیک یا شیشه است که حجم‌های مختلفی دارد.
14- هاون چینی
برای له کردن و ساییدن نمونه استفاده می‌شود.
توجه: از کوبیدن دسته هاون خودداری نمایید.
15- لوله آزمایش (laboratory tube)
حتماً با این ظرفِ غالباً شیشه ای آشنا هستید. لوله آزمایش برای نگهداری نمونه‌های مختلف و انواع محلول‌ها، گرم کردن، نمونه‌گیری و… کاربرد دارد.
نکته مهم: هیچگاه بیش از یک‌سوم لوله را از نمونه پر نکنید.
16- لوله رابط
لوله رابط برای اتصال ظروف استفاده می‌شود. این لوله را باید بر روی حرارت زیاد خم کرد تا بتوان از آن استفاده کرد.
17- لوله تِیل (Thiele tube)
لوله تیل برای تعیین نقطه جوش و نقطه ذوب استفاده می‌شود. شکل ظاهری آن شبیه به لوله آزمایشی است که یک لوله رابط، دسته پایینی و میانی لوله را به همدیگر متصل کرده است.
18- کندانسور یا مبرد (Condenser)
گونه‌های مختلفی از مبردها وجود دارد اما به‌طورکلی می‌توان گفت همه آنها با هدف خنک کردن یا حرارت دادن مایعات ساخته شدند.
کاربرد کندانسورها در تقطیر و رفلاکس و استخراج است.
19- پتری دیش (Petri dish)
پتری دیش را که غالباً در آزمایشگاه‌های میکروبیولوژی می‌بینیم ظرفی شفاف است که هم عمق کمی دارد و هم دارای درب است. جنس این ظرف از شیشه یا پلاستیک است.
با قرار دادن لایه نازکی از آگار بر روی این بشقاب می‌توانید بستری برای رشد باکتری و قارچ فراهم کنید.
20- شیشه ساعت، یکی از انواع ظروف آزمایشگاهی
از شیشه ساعت در آزمایشگاه برای بخار شدن فوری مایعات و محلول‌ها استفاده می‌شود.
برای نگهداری نمونه‌های میکروبی و محلول‌ها کاربرد دارد.
21- بوته چینی
بوته چینی که یا از جنس چینی است و یا فلزی برای سوزاندن و ذوب کردن نمونه استفاده می‌شود.
22- کپسول چینی
برای تبخیر فوری محلول‌ها و ذوب کردن نمونه استفاده می‌شود.
23- قاشقک یا اسپاتول یا كاردک
یک قاشق چینی یا فلزی را در نظر بگیرید که دو سر دارد. این قاشق که اسپاتول نام دارد برای برداشتن جامدات ساخته شده است.
24- قیف (Funnel)
کاربرد قیف آزمایشگاهی همانند قیف معمولی است و غالباً از شیشه ساخته شدند.
25- لام یا اسلاید (Slide)
لایم یا اسلاید یک صفحه نازک است که در زیر میکروسکوپ قرار می‌گیرد.
کلام پایانی درباره معرفی انواع ظروف آزمایشگاهی
همانطور که در این مقاله صحبت کردیم ظروف آزمایشگاهی بسیار متنوع هستند که هر یک از آنها کاربرد خاصی دارند. ما در این مقاله به معرفی هر یک از آنها پرداختیم.