علائم خطر مواد شیمیایی را هر فردی که در یک آزمایشگاه کار می‌کند باید بدانید زیرا گاهی ندانستن این علائم سبب بروز بیماری‌ها و خطرات جبران‌ناپذیری مثل سرطان، ناباروری و… می‌شود.
بنابراین، اگر یک آزمایشگر، محقق، دانشجو یا… هستید به‌هیچ‌وجه این مقاله را از دست ندهید.
GHS چیست؟
یک استاندارد جهانی که برای طبقه‌بندی مواد شیمیایی خطرناک است GHS نام دارد که یک سیستم هماهنگ جهانی برای برچسب‌گذاری و طبقه‌بندی مواد می‌باشد. علت این کار آن است که افراد بتوانند راحت‌تر مواد شیمیایی خطرناک را شناسایی کنند و استفاده درستی داشته باشند تا دچار آسیب نشوند.
نکته: علایم خطر مواد شیمیایی غالباً به رنگ قرمز، زرد و مشکی هستند.
👈 کدهای بین المللی مواد شیمیایی (از 0 تا 100)
آشنایی با انواع علائم خطر مواد شیمیایی
مهم‌ترین علائم خطر مواد شیمیایی طبق GHS به‌صورت زیر است.
-
علامت مواد منفجره
تصویر بالا را همیشه روی بسته‌بندی مواد شیمیایی که خطر انفجار دارند مشاهده می‌کنید. در واقع هر گاه علامت بمب در حال انفجار را دیدید یعنی این ماده ممکن است خطر انفجار انبوه، خطر آتش‌سوزی یا برآمدگی داشته باشد و یا جز مواد منفجره ناپایدار و قابل‌اشتعال باشد.
نکات ایمنی هنگام کار با این مواد:
- به‌هیچ‌وجه در این مکان‌ها سیگار نکشید.
- این مواد باید از حرارت، جرقه، شعله آتش و سطوح داغ دور باشند.
- حتماً از تجهیزات ایمنی که در مقاله اصول ایمنی در آزمایشگاه شیمی یا هر آزمایشگاه دیگری! صحبت کردیم استفاده کنید.
-
نماد مواد قابل اشتعال
یکی دیگر از علائم خطر مواد شیمیایی که حتماً آن را بر روی مواد مایع و جامد مشاهده کردید تصویر یک شعله آتش است. این نماد بیانگر آن است که آنها در تماس با هوا یا منابع احتراق شعله می‌گیرند و یا اگر با آب تماس پیدا کنند گازهای بسیار قابل اشتعالی از آنها خارج می‌شود. علت رخ‌دادن این اتفاق نیز آن است که نقطه اشتعال پایینی دارند.
بنابراین دیدن این نماد یعنی گاز قابل اشتعال، مایع و بخار قابل اشتعال، آئروسل قابل اشتعال و… که از این رو آنها را بر روی روغن لامپ، بنزین و استون مشاهده می‌کنیم.
رعایت نکات ایمنی زیر ضروری است:
- بستن محکم درب ظرف
- خودداری‌کردن از کشیدن سیگار
- عدم اسپری‌کردن روی شعله آتش یا سایر منابع اشتعال
- دورنگه داشتن مواد از نور خورشید، گرما، جرقه و سطوح داغ
-
مواد اکسیدکننده و علائم خطر مواد شیمیایی
نماد مواد کسید کننده نیز بر روی موادی دیده می‌شود که حتی در نبود هوا هم واکنش‌های خطرناکی با سایر مواد شیمیایی ایجاد می‌کنند و یا حتی باعث آتش‌سوزی می‌شوند.
در واقع این مواد شیمیایی نقشی مثل یک اکسیدکننده را ایفا می‌کنند و می‌توانند شعله‌های آتش را شعله‌ورتر کنند.
رعایت نکات زیر ضروری است.
- کشیدن سیگار ممنوع!
- دور نگه داشتن مواد شیمیایی از گرما، جرقه، سطوح داغ و آتش الزامی است.
- پیش از اینکه روپوش آزمایشگاه خود را دربیاورید لباس‌ها و پوست خود را با آب فراوان بشویید.
-
گازهای تحت‌فشار
دیدن تصویر سیلندر گاز یعنی گازهای تحت فشار! که اگر گاز سرد باشد احتمال سوختگی یا آسیب برودتی وجود دارد و اگر حاوی گاز تحت فشار باشد یعنی در صورت گرم شدن خطر انفجار وجود دارد.
رعایت نکات ایمنی زیر ضروری است.
- باید دور از نور خورشید نگه داشته شوند.
- هنگام استفاده باید از دستکش عایق سرد، محافظ صورت و چشم استفاده گردد.
👈 3 تفاوت مواد شیمیایی آزمایشگاهی و صنعتی + تعاریف آنها
-
مواد شیمیایی خورنده
یکی دیگر از علائم خطر مواد شیمیایی، برچسب مواد خورنده است که باعث خوردگی فلزات می‌شود و برای هشدار هنگام کار کردن با آن ماده شیمیایی می‌باشد. مواد خورنده اگر با بافت زنده تماس پیدا کنند ممکن است به بافت بدن آسیب بزنند.
این نماد روی شیشه آمونیاک، اسید استیک، اسید هیدروکلریک و پاک‌کننده‌های فاضلاب چسبانده شده است.
نکات ایمنی:
- هنگام کار با این مواد، استفاده از لباس محافظ، دستکش و شیلد صورت الزامی است.
-
علائم خطر مواد شیمیایی سمی
این برچسب یعنی این ماده شیمیایی حتی در مقدار کم هم می‌تواند آسیب‌های زیادی ایجاد کند. بلعیدن، تماس داشتن با پوست و استنشاق این مواد کشنده است.
مواد سمی را بر روی آفت‌کش، بیوسید و متانول می‌بینیم.
نکات ایمنی:
- استفاده از محافظ تنفسی
- درآوردن سریع لباس‌های آلوده
- شستن کامل دست‌ها پس از دست‌زدن به بسته‌بندی آنها
- در صورت تماس پیداکردن با پوست، شستن آرام پوست با آب و صابون فراوان فراموش نشود.
- استفاده از این مواد فقط در فضای باز یا محیط‌هایی که تهویه خوبی دارند مجاز است.
- اگر استنشاق شود باید به محیطی با هوای تازه رفت.
-
علامت خطر؛ یکی دیگر از علایم خطر مواد شیمیایی
این علامت یعنی آسیب به سلامتی! زیرا باعث تحریک یا آسیب سیستم تنفسی می‌گردد که سرگیجه، خواب‌آلودگی، واکنش آلرژیک یا تحریک چشم و پوست از عوارض آن می‌باشد.
👈 لیست شرکت های وارد کننده مواد شیمیایی
-
موادی که خطرات جدی برای سلامتی دارند
اگر علامت بالا را دیدید یعنی انها خطرات جدی برای سلامتی دارند. بلعیدن یا استنشاق این دسته از مواد شیمیایی سبب بروز آسیب به اندام‌های داخلی و یا حتی مرگ می‌شود. نقص ژنتیکی، ناباروری، سرطان، آسم و… از عوارض این مواد است.
-
مواد خطرناک برای محیط زیست
موادی که باعث آسیب رساندن به محیط‌زیست می‌شوند نیز دارای علامت خطر مواد شیمیایی مخصوصی هستند. معمولاً آفت‌کش، بیوسید، بنزین و… در این دسته از مواد قرار دارند.