- آیا می‌دانید طرز صحیح نوشتن گزارش کار آزمایشگاه چگونه است؟
- آیا می‌دانید طریقه نوشتن گزارش کار ازمایشگاه به صورتی است که نکات بسیاری دارد و اگر آن‌ها را رعایت نکنید ممکن است سبب شود تا زحمات شما دیده نشود؟!
یادم هست سال‌ها پیش، وقتی دانشجو بودم از نوشتن گزارشکار شیمی متنفر بودم و برای من کار بسیار سختی بود! آن زمان علت طاقت فرسا بودن آن را نمی دانستم اما امروز که به تحقیق درباره این موضوع پرداختم متوجه شدم که اگر آن روزها یک سری نکات را می‌دانستم این کار برایم بسیار شیرین می‌شد.
از این رو به تمام افرادی که در آزمایشگاه‌ها مشغول به کار هستند پیشنهاد می‌کنم که اگر با چگونگی نگارش یک ریپورت خوب آشنا نیستند حتما این مقاله از آموزش گزارش نویسی را بخوانند و اصلا آن را از دست ندهند.
مراحل نوشتن گزارش کار آزمایشگاه در 9 قدم
پس از اتمام کار در آزمایشگاه، حال نوبت به گزارش آن می‌رسد. درواقع می‌توان گفت برای هر فردی دانستن اصول نوشتن گزارش کار آزمایش انجام شده، امری ضروری است.
برای نظم بخشیدن به گزارش کار آزمایشگاه شیمی یا فیزیک، باید نکاتی را رعایت کرد. زیرا توجه به این نکات سبب می شود تا هر فردی بتواند به‌راحتی و فقط با یک نگاه، اطلاعات مفیدی از کار ما به دست آورد. در ادامه به این موارد مهم می‌پردازیم.
1- سربرگ مناسب
ممکن است هر آزمایشگاه متناسب با قوانین خود، سربرگ متفاوتی داشته باشد. برای بسیاری از گزارشکارهای آزمایشگاهی استفاده از سربرگ امری ضروری است. اینکه هر سربرگ حاوی چه مواردی است و ترتیب آن به چه صورتی می‌باشد را می‌توانید از استاد خود بپرسید. در حالت کلی سربرگ گزارش کار آزمایشگاه، شامل موارد زیر است:
- عنوان آزمایش
- تاریخ انجام آزمایش
- نام و نام خانوادگی اعضای گروه
- نام استاد راهنما
- اطلاعات مربوط به مقطع تحصیلی، رشته تحصیلی، کلاس و….
2- چکیده مطلب
هدف از نوشتن چکیده این است که خواننده با یک نگاه متوجه اطلاعات کلی از آزمایش و نتیجه‌ی آن می‌شود. اینکه قسمت چکیده با مهارت بالایی نوشته شود، اهمیت زیادی دارد. زیرا این قسمت می‌تواند باعث ترغیب خواننده به خواندن باقی محتوای آزمایش شود.
چکیده اولین مطلبی است که به چشم خواننده می‌خورد و آخرین مطلبی است که توسط شما نوشته می‌شود. زیرا چکیده، خلاصه‌ای از روند آزمایش و نتایج حاصل از آن است که در انتهای آزمایش به دست می‌آید.
توجه به این نکته ضروری است که در قسمت چکیده، حتماً باید خلاصه، هدف از انجام آزمایش، فرضیه‌ها و نتایج کلی آزمایش، ذکر شود.
3- مقدمه، یکی از مراحل نوشتن گزارش کار آزمایشگاه
گاهی اوقات لازم است مقدمه‌ای برای گزارشکار خود بنویسید. مقدمه شامل تحقیقات صورت گرفته پیشین آزمایش شما و تئوری آزمایش است. در ضمن شما می‌توانید انگیزه‌ی خود را از انجام آزمایش در قسمت مقدمه بیاورید.
4- هدف
هدف خود از انجام دادن آزمایش را به‌صورت مستقیم در چند جمله بنویسید. ممکن است هدف شما اثبات یک قانون فیزیک یا شیمی و یا پارامترهای یک پدیده باشد. در ضمن در قسمت هدف می‌توانید فرضیه اولیه‌ی خود از انجام دادن آزمایش را نیز ذکر کنید.
5- روش انجام آزمایش
مهم‌ترین نکته برای نوشتن روش انجام آزمایش، این است که تمامی مراحلی که برای انجام آزمایش طی کرده‌اید را به ترتیب و به‌صورت کامل و جزئی شرح دهید.
دقت کنید که جملات شما باید کاملاً صریح و دقیق باشد به صورتی که خواننده‌ی آن بتواند آزمایش را از روی نوشته‌های شما عیناً تکرار کند.
در زیر نکاتی برای نوشتن روش انجام آزمایش آورده شده است.
- مراحل انجام آزمایش را ترجیحاً به‌صورت پاراگراف بنویسید و آن‌ها را لیست نکنید.
- در صورت نیاز توضیحاتی درباره موادی که در آزمایش استفاده می‌شود، دستگاه‌ها و ابزار مورد استفاده بنویسید.
- دقت کنید اگر مراحل انجام آزمایش را از روی جزوه یا کتابی انجام می‌دهید برای نوشتن شرح آزمایش، مطالب کتاب یا جزوه را کپی نکنید. درصورتی‌که بتوانید مراحل را با استنباط و قلم خود بنویسید، قطعاً تسلط خود را روی موضوع مورد آزمایش نشان می‌دهید.
- اگر آزمایشی که انجام دادید به‌صورت گام‌به‌گام و مرحله‌به‌مرحله قابل ترسیم است، آن را به صورت یک نمودار الگوریتم (فلوچارت) ترسیم کنید. با این کار خواننده راحت‌تر متوجه مراحل آزمایش می‌شود.
6- داده‌های اولیه
در این مرحله شما باید داده‌های اولیه آزمایش را به‌صورت یک جدول ترسیم کنید. دقت کنید اطلاعات اولیه‌ای که می‌نویسید، کاملاً خام است. یعنی اطلاعاتی است که قبل از انجام آزمایش دارید. داده‌ها را پس از چند بار تکرار اندازه‌گیری و در نظر گرفتن خطاهای محیط آزمایش بنویسید.
7- محاسبات نمونه (مثال)
گاهی اوقات لازم است درصورتی‌که از معادلات در آزمایش‌های خود استفاده می‌کنید، برای تفهیم بهتر مطلب، حداقل 1 مثال بزنید.
8- نتیجه‌گیری
پیشنهاد می‌شود در این قسمت نتایج به‌دست‌آمده از آزمایش را با فرضیه‌ها و انتظارات خود از انجام آزمایش مقایسه کنید.
در این قسمت به‌صورت کلی تمامی اطلاعات و نتیجه‌گیری‌ها و تجزیه تحلیل‌هایی که از آزمایش داشته‌اید را به‌طور کامل توضیح دهید. توجه کنید ذکر این نکات اهمیت ویژه‌ای دارد.
همچنین در این قسمت می‌توانید پارامترهایی را که به دو یا چند روش مختلف به دست آورده‌اید را با یکدیگر مقایسه کنید. اگر دیدید قسمت نتیجه‌گیری بسیار شلوغ است و می‌تواند باعث سردرگمی خواننده شود، می‌توانید آن را به دو قسمت نتیجه‌گیری و تجزیه‌وتحلیل تقسیم کنید.
9- مراجع
ممکن است در حین نوشتن گزارش کار آزمایشگاه، از مطالب و فرمول‌های اشخاص دیگر استفاده کنید. در این صورت حتماً در قسمت مراجع، طبق فرمت اساس‌نامه کلاس درس خود، نام مطلب و یا لینک آن را بیاورید.
بیشتر بخوانیم: اصول ایمنی در آزمایشگاه شیمی یا هر آزمایشگاه دیگری!
چگونگی نوشتن گزارش کار آزمایشگاه طبق نکات نگارشی و دستور زبان
رعایت اصول دستور زبان و قواعد نگارشی برای نوشتن گزارش کار، امری واجب است. در زیر به برخی نکات پیرامون این موضوع اشاره می‌کنیم.
1- استفاده از جملات کامل و دستور زبان مناسب
توجه داشته باشید یک متن هرچند حاوی نکات مهم و قابل تأمّل علمی باشد اگر در آن قواعد نگارشی و دستور زبان رعایت نشده باشد، خواننده برای آن ارزشی قائل نمی‌شود. برای اینکه بتوانید متن گیرا و جذب‌کننده‌ای بیافرینید، چاره‌ای جز رعایت نکات دستور زبان ندارید. اگر همچنان که به محتوای علمی گزارش کار خود اهمیت می‌دهید، به رعایت جملات درست و نکات نگارشی نیز بپردازید، قطعاً نتایج کار شما به ثمر می‌رسد.
2- نوشتن متن با نظم و ترتیب
توجه به این نکته ضروری است که باید گزارش کار آزمایشگاه حتی برای کسانی که هیچ آشنایی با این رشته ندارند نیز قابل فهم باشد.
علاوه بر اینکه توجه دارید که اصول نگارشی و دستور زبان رعایت شوند، باید دقت کنید که جملات زیاد طولانی و یا نامفهوم نباشد. سعی کنید به‌جای نوشتن جملات مجهول، از جملات معلوم در گزارش خود استفاده کنید.
3- تمرکز روی هدف اصلی
سعی کنید محتواهایی که مربوط به یک موضوع می‌شوند را در یک پاراگراف بیاورید و هنگام عوض شدن موضوع، پاراگراف را عوض کنید.
تلاش کنید گزارش کار تدوین شده‌ی آزمایشگاه تا حد امکان قابل درک و ساده باشد. همچنین می‌توانید با توجه به خلاقیت خود، مطابق سرفصلها، زیربخش‌هایی را نیز بنویسید.
4- نگارش متن به‌صورت سوم شخص
برای نوشتن گزارش کار آزمایشگاه از ضمیر سوم شخص استفاده کنید و جملات را به‌صورت سوم شخص بنویسید. از به کار بردن ضمیر (من یا ما) بپرهیزید.
5- نوشتن گزارش آزمایش به زمان حال
بهتر است برای نوشتن گزارش کار آزمایشگاه از زمان حال استفاده کنید. مثلاً به‌جای نوشتن جمله‌ی (داده‌های حاصل از آزمایش کاملاً با فرضیه‌ها تطابق داشت)، می‌توانید بنویسید (داده‌های حاصل از آزمایش کاملاً سازگار و مطابق با فرضیه‌ها است).
6- یکی از اصول نوشتن گزارش کار آزمایشگاه: استفاده از زیرنویس یا بالانویس!
می‌توانید برای جدول‌ها یا نمودارهایی که برای گزارشکار خود تهیه کرده‌اید، زیرنویس یا بالانویسی اضافه کنید که حاوی عنوان و توضیح مختصری از آن باشد. برای راحتی بیشتر خوانندگان، برای هر بخش از زیربخش‌هایی که نوشتید از شماره‌گذاری مناسب استفاده کنید.
7- بازخوانی
توجه به این نکته ضروری است که قبل از ارائه‌ی گزارش کار خود، حتماً یکی دو بار آن را بخوانید و مطمئن شوید نکات ذکر شده به‌خوبی رعایت شده باشد.
نکاتی برای ارائه بهترین تجزیه و تحلیل نتایج آزمایش
1- استفاده از جداول
استفاده از جدول برای طبقه‌بندی و مقایسه داده‌ها بسیار مهم است. جداول می‌توانند کار را برای خواننده بسیار آسان کنند و به‌صورت مکمل استفاده شوند.
2- نمایش داده‌ها به‌صورت گرافیکی و تصویری
استفاده از انواع نمودارها (مانند نمودار میله‌ای، دایره‌ای و…) همچنین استفاده از تصاویر در گزارش کار، می‌تواند باعث تعمیق درک مطلب برای خواننده شود. البته انتخاب بهترین نوع نمودار با توجه به موضوع مورد بررسی در گزارش کار نیز حائز اهمیت است.
3- توصیف دقیق نتایج
استفاده از واژگان علمی برای توضیح گزارش کار، اهمیت ویژه‌ای دارد. در متن به‌صورت کامل، معنا و مفهوم مشاهدات و نتیجه‌گیری‌های خود را بنویسید.
4- ارتباط باهدف آزمایش
توجه کنید که نتایج به‌دست‌آمده از آزمایش، چگونه با هدف آزمایش مرتبط است. باید بتوانید توضیح دهید که نتایج حاصل از آزمایش، چگونه به سؤالات تحقیقی شما پاسخ می‌دهد.
5- تجزیه و تحلیل آماری
اگر داده‌های شما به تجزیه و تحلیل نیاز دارند، از ابزارهای آماری مناسب استفاده کنید.
6- مقایسه با مطالب مشابه
اگر اشخاص دیگر تحقیقات مشابه شما را داشته‌اند، می‌توانید نتایج خود را با نتایج آن‌ها مقایسه کنید. این کار باعث می‌شود تجزیه‌وتحلیل و توجیه بهتری از نتایج خود داشته باشید.
7- توجه به انحراف‌ها و پرتی‌ها
اگر میان داده‌های خود، داده‌های پرت نیز وجود دارند، این داده‌ها را تحلیل کنید و بیان کنید که این داده‌های پرت چه تاثیری روی نتایج و تجزیه‌وتحلیل نهایی شما داشته است.
8- استفاده از زبان علمی
در نوشتن گزارش کار آزمایشگاه، برای بیان نتایج حتماً از اصطلاحات صحیح و واژگان دقیق علمی استفاده کنید.
9- تعبیر آماری
اگر در بیان نتایج، از آمار استفاده می‌کنید، تعبیر آماری نتایج را نیز بیان کنید.
10- اهمیت و کاربرد نتایج
در انتها اهمیت نتایج به‌دست‌آمده را بیان کنید و توضیح دهید برای حوزه‌ی مورد مطالعه و به صورت عملی چه کاربردهایی دارد.
آیا لازم است تمامی مراجعی که در گزارش ارائه می‌شود، در بخش مراجع آمده باشند؟
توجه کنید در گزارش کار آزمایشگاه تمامی مراجعی که در متن اصلی آمده است را باید در بخش مراجع یا (References) و یا منابع (Bibliography) ذکر کنید. علت این امر آن است که:
1- تشکیل پایه علمی
ارجاع به مراجع باعث می‌شود که خوانندگان تمایل پیداکنند تا منابع اصلی شما را نیز مطالعه کنند. در ضمن این کار باعث می‌شود مبنای علمی تحقیقات شما مشخص شود.
2- اطمینان از صداقت علمی
ارجاع به مراجع باعث می‌شود تا برای خوانندگان روشن شود که شما از منابع محکم و قابل اعتمادی استفاده کرده‌اید. این کار صحت و اعتبار مطالب شما را بازگو می‌کند.
3- پیگیری و تکمیل تحقیقات
اگر شخصی با خواندن مطالب شما قصد داشته باشد تحقیقات مشابه و یا تکمیلی انجام دهد، مراجع ذکر شده می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.
4- پیشگیری از انتقاد
ارجاع به منابع سبب می‌شود خواننده بتواند بهتر مطالب شما را ارزیابی کند. اگر منابع ذکر نشوند ممکن است نقدهایی به مطالب شما وارد شود.
کلام پایانی
ما در این مقاله به هر آنچه که به شما کمک می‌کرد تا بتوانید با طرز صحیح نوشتن گزارش کار آزمایشگاه آشنا شوید پرداختیم. امیدواریم با رعایت نکات ذکر شده در این مطلب بتوانید یک گزارش کار حرفه ای بنویسید.